معرفی رشته کارشناسی فرش و سجاده فرش

30 مرداد 1398

معرفی رشته کارشناسی فرش و سجاده فرش تا چندی پیش در ایران به هنر بسیار ظریف و زیبا‎ی فرش و فرش سجاده ای تنها به صورت یک حرفه نگاه می‎شد و رشته کارشناسی فرش وجود نداشت؛ هنری که نسل به نسل به صورت سنتی و استاد- شاگردی منتقل می‎گردید. به عبارت دیگر کمتر کسی در این زمینه مطالعه، تحقیق و پژوهش انجام داده بود و یک مرکز دانشگاهی برای آموزش، حفظ و حراست و پیشرفت این هنر اصیل ایرانی و سرمایه ملی وجود نداشت.

معرفی رشته کارشناسی فرش و سجاده فرش

 

(در مقاله ی قبلی در مورد طرح فرش صحبت شد: طرح فرش و سجاده فرش ایرانی آمیزه ای از تخیل و آیین).

تا چندی پیش در ایران به هنر بسیار ظریف و زیبای فرش و فرش سجاده ای تنها به صورت یک حرفه نگاه میشد و رشته کارشناسی فرش وجود نداشت؛ هنری که نسل به نسل به صورت سنتی و استاد- شاگردی منتقل میگردید. به عبارت دیگر کمتر کسی در این زمینه مطالعه، تحقیق و پژوهش انجام داده بود و یک مرکز دانشگاهی برای آموزش، حفظ و حراست و پیشرفت این هنر اصیل ایرانی و سرمایه ملی وجود نداشت.

اما خوشبختانه در دهه هفتاد به همت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، رشته کارشناسی فرش و سجاده فرش در برخی از دانشکدههای هنر مراکز آموزش عالی ارائه گردید؛ رشتهای که میتواند موجب رشد و اعتلای هنر و صنعت فرش و فرش سجاده ای کشورمان گردد. در این رشته دانشجو درباره تاریخچه فرش و فرش سجاده، جامعه شناسی فرش و سجاده فرش، انواع بافت، ابزار بافت، طراحی، رنگ و الیاف فرش و فرش سجاده اطلاعات لازم را به دست میآورد.

برای مثال، در فرش دستی 4 نوع الیاف طبیعی پشم، پنبه، ابریشم و جوت به کار میرود که دانشجوی کارشناسی فرش، با این الیاف و نحوه تکنولوژی هر یک از آنها به صورت علمی آشنا میشود؛ یعنی ریسندگی و رنگرزی این الیاف را میآموزد.

همچنین دانشجوی این رشته با فرشهای مناطق مختلف جغرافیای ایران که از نظر الیاف، بافت، طرح و رنگ متفاوت است، آشنا میگردد. البته لازمه کسب این دانش، اطلاع از جامعهشناسی نقاط مختلف ایران است. برای مثال، در فرش و سجاده فرش کاشان بیشتر از رنگهای قرمز و سرمهای استفاده میشود. اما در قالی تبریز رنگهای بژ، کرم ومسی کاربرد دارد و این تفاوت رنگ به دلیل تفاوت محیطی و جغرافیایی شهرها و مناطق یاد شده است.

در کل رشته کارشناسی فرش و فرش سجاده ای دارای پنج گرایش مرمت و تکمیل، طراحی، رنگرزی بافت و سایر زیر اندازها است. که گرایش مرمت و تکمیل بیشتر به تکنولوژی فرش میپردازد؛ یعنی دانشجو با الیاف، رنگ، رنگرزی شیمیایی و سنتی، انواع بافت، دارکشی فرش، انواع گره ( که نماد فرش است)، نحوه حفظ کیفیت و ابعاد فرش و مرمت فرش آشنا میشود و در گرایش طراحی، دانشجو درباره انواع مختلف نقشهای قالیهای ایرانی اطلاعات گستردهتری به دست میآورد و درباره طراحی قالی و تا حدودی گلیم آموزش میبیند.

در گرایش رنگرزی دانشجو با نحوه رنگرزی شیمیایی و سنتی آشنا میشود و در زمینه شیمی تجزیه، تکنولوژی رنگ و شیمی و تکنولوژی مواد رنگرزی اطلاعاتی به دست میآورد. در گرایش بافت نیز دانشجو به طور تخصصیتر به بافت قالی میپردازد و انواع گرهها و بافت قالی را آموزش میبیند. در گرایش سایر زیر اندازها نیز دانشجو بافت گلیم، سوماک، زیلو، گبه و سایر زیراندازها را آموزش میبیند و با نحوه مرمت گلیم، جغرافیا و نقوش نمادهای گلیم و سایر زیراندازهای سنتی ایران آشنا میشود.

چه توانایی‌های لازم است دانشجو داشته باشد تا در این رشته موفق شود؟

دانشجوی این رشته باید فردی خلاق، نوآور و علاقهمند به هنر و صنعت فرش و سجاده فرش باشد. دانشجویی که بدون هدف رشته کارشناسی فرش را انتخاب کرده باشد، پس از فارغالتحصیلی جـایـگاهی در صـنعت فـرش نـخواهـد داشت، در نقطه مـقابل نـیز دانشجویانی هستند که با علاقه و پشتکار بسیار به این رشته آمدهاند و به دنبال آموزش و بهبود کیفیت هنر فرش هستند و قدمهای موثری نیز در این زمینه برداشتهاند.

همچنین کارشناس فرش و فرش سجاده باید از تاریخ هنرهای دستی و بومی، بخصوص هنر فرش‌بافی آگاهی داشته باشد و به یاری ذوق هنری، طرحهایی ارائه دهد که هم از اصالت بومی و هم از نوآوری برخوردار باشد.

از نظر موقعیت شغلی رشته کارشناسی فرش در ایران چگونه است؟
در کشور ما، هیچ کالایی از نظر ارزش افزوده مشابه فرش و فرش سجاده ای نیست. زیرا از یک سو، مواد اولیه فرش در ایران تهیه میشود و از سوی دیگر، فرش دستبافت ایرانی در بازارهای جهانی دارای ارزش مادی بسیار زیادی است. به همین دلیل در حال حاضر، بسیاری از مراکز خصوصی و دولتی هستند که به دنبال فارغالتحصیلان این رشته میگردند که در زمینه طرح، رنگ و بافت مهارت و خلاقیت داشته باشند.

عدهای از فارغالتحصیلان نیز به عنوان مشاور بازرگانان فرش و سجاده فرش فعالیت میکنند یا خودشان در زمینه تولید فرش یا صادرات فرش و سجاده فرش سرمایهگذاری کرده و در این زمینه فعالیت میکنند و بالاخره تعداد قابل توجهی نیز این هنر را در مراکز کار و دانش آموزش به کار می‌برند.

درس‌های رشته کارشناسی فرش در طول تحصیل:
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف کارشناسی فرش و سجاده فرش:
شیمی عمومی، هندسه نقوش در هنرهای سنتی ایران، هنر در تمدن اسلامی، آشنایی باهنر در تاریخ، کارگاه طراحی پایه، تاریخ فرش، عکاسی، جامعه‌شناسی فرش، آشنایی با هنرهای سنتی ایران، کارگاه بافت قالی، شناخت و ارزیابی فرش دست‌بافت، اصول رنگرزی، کارگاه طراحی سنتی، آشنایی با مواد اولیه و ابزار، کارگاه مرمت و نگهداری قالی، کنترل کیفی استانداردهای فرش و فرش سجاده ای، پژوهش در فرش ایران، جغرافیای فرش و سجاده فرش، سیر تحول و تطور نقوش و نمادها در هنرهای سنتی، علوم الیاف، ریسندگی، زیبایی‌شناسی فرش ایران، اقتصاد فرش ایران.

دروس تخصصی گرایش طراحی:
کارگاه طراحی گلیم و سایر زیراندازها، بررسی طرح‌ها و نقوش قالی ایران، کارگاه طراحی قالی، کارگاه نگارگری، کارگاه رنگ و نقطه، شناخت انواع مختلف نقوش قالی‌های ایرانی.

دروس تخصصی گرایش مرمت و تکمیل:
آشنایی با اصول غبارگیری و شستشوی فرش، بررسی طرح‌ها و نقوش قالی ایران، کارگاه بافت گلیم، کارگاه بافت قالی، مرمت و نگهداری گلیم و سایر زیراندازها، مرمت قالی، شناخت مواد ویژه مرمت قالی، کارگاه رنگرزی سنتی، کارگاه رنگرزی شیمیایی

دروس تخصصی گرایش رنگرزی:
کارگاه رنگرزی سنتی، کارگاه رنگرزی شیمایی، شیمی تجزیه و آزمایشگاه، شیمی و تکنولوژی مواد رنگرزی و آزمایشگاه تکنولوژی رنگ، فیزیک الیاف و آزمایشگاه.

دروس تخصصی گرایش سایر زیراندازها در کارشناسی فرش و سجاده فرش:
کارگاه بافت گلیم،‌کارگاه بافت سوماک، کارگاه بافت زیلو، کارگاه بافت گلیم‌های یک رو، کارگاه بافت گبه‌ و سایر قالی‌های ایلیاتی، کارگاه بافت طراحی گلیم و سایر زیراندازها، کارگاه مرمت و تکمیل انواع گلیم و سایر زیراندازها، جغرافیای گلیم و سایر زیراندازها، بررسی نقوش ونمادها در گلیم و سایر زیراندازهای سنتی ایران، پژوهش در نقش و رنگ گلیم و سایر زیراندازهای ایران.